استان شناسی استان کرمان

استان شناسی کرمان

جغرافیای طبیعی استان کرمان

موقعیت جغرافیایی استان

استان کرمان با وسعت ۱۸۱۷۱۴ کیلومتر مربع در ناحیهٔ جنوب شرق کشور واقع شده و پهناورترین استان کشور است. این استان از شمال به استان های خراسان جنوبی و یزد، از جنوب به استان هرمزگان از شرق به استان سیستان و بلوچستان و از غرب به استان فارس محدود می شود و مرکز آن شهر کرمان است.

ناهمواری های استان

سیمای ظاهری ناهمواری های استان کرمان

الف) کوهستان ها: اکثر نواحی مرتفع و کوهستانی استان، به صورت رشته کوه های عظیم از محدودهٔ شمال و شمال غرب استان شروع شده و با جهت شمال غربی  جنوب شرقی به سمت مرکز استان گسترش یافته اند. این ارتفاعات از شرق به دشت لوت، از شمال به چالهٔ رفسنجان  انار، از غرب به کفهٔ نمکی سیرجان و از جنوب به چالهٔ جازموریان محدود می شوند. کوه های استان بخشی از رشته کوه های ایران مرکزی اند که با ارتفاع و بارش بیشتر نسبت به سایر نقاط استان، چهره آب و هوایی این نواحی را متمایز کرده و منشأ جریان رودها و پیدایش سکونت گاه های روستایی و شهری در سطح استان شده اند. این ارتفاعات را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد.

1 رشته کوه هایی که از کوهبنان شروع شده و به موازات دشت لوت تا شمال بم گسترش یافته اند. از قله های بلند آن می توان دارستون (درارسو) در کوهبنان ( ۳۵۴۵ متر) و پَلوار در شرق ماهان ( ۴۳۳۴ متر از سطح دریا ) را نام برد. از ویژگی های شاخص این رشته کوه ها فعال بودن گسل های آن از نظر زلزله خیزی است. (مثل گسل کوهبنان که از ۸ کیلومتری زرند می گذرد و کوهبنان بر روی آن واقع شده است.) در شهرستان راور گنبدهای نمکی ارتفاعات بلند و وسیعی را شکل داده اند که نقش بسیار مؤثری در شوری آب های سطحی و زیر زمینی منطقه داشته و شرایط بیابانی این نواحی را تشدید می کنند.

2 دستهٔ دوم رشته کوه هایی که از شهر بابک شروع شده و با جهتی شمال غربی  جنوب شرقی در نواحی مرکزی استان گسترش یافته اند. از ویژگی های شاخص این رشته کوه ها این است که هر چه از اطراف به سمت نواحی مرکزی پیش رویم، ارتفاع افزایش می یابد. به طوری که قلهٔ هزار با ارتفاع ۴۴۶۵ متر (بلندترین قلهٔ ایران مرکزی) و قلهٔ لاله زار با ارتفاع ۴۳۵۱ متر از سطح دریا در مرکز این رشته کوه ها شکل گرفته اند. امتداد این رشته کوه ها سبب شکل گیری بلندترین شهر استان و سومین شهر بلند کشور یعنی شهر بافت (با ارتفاع ۲۲۸۰ متر از سطح دریا) شده است. از دیگر کوه های بلند این ارتفاعات می توان کوه های جوپار، جبال بارز، بحر آسمان، گوغر، خبر و آتشفشان بیدخوان را نام برد.

3 در محدودهٔ جنوبی استان، رشته کوه بشاگرد قرار دارد. این رشته کوه ادامه رشته کوه های مکران بوده و با جهتی شرقی  غربی از تنگهٔ هرمز تا بلوچستان ادامه دارد.(مثل کوه های مارز و رِمشک)

ب) دشت ها:
پهنه های نسبتاً هموار استان که سبب جدایی کوهستان ها از یکدیگر شده اند را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

۱ دشت های بیابانی: بسیاری از دشت های استان به دلیل ارتفاع کم، محصور بودن در بین ارتفاعات و دوری از دریاها دارای ویژگی های بیابانی اند. این دشت ها عموماً از رسوبات بادی پوشیده شده اند و رسوبات تبخیری گچ و نمک سبب شور شدن خاک آن ها شده است. هر چه از کوهستان ها دور شویم و به سمت مرکز این دشت ها پیش رویم از کیفیت خاک و آب کاسته می شود و دشت ها به شکل بیابان های خالی از سکنه و خشک و بی آب و علف در می آیند.

دشت لوت پست ترین دشت داخلی ایران (با حداقل ارتفاع ۵۶ متر از سطح دریا) و دشت ابراهیم آباد سیرجان مرتفع ترین دشت داخلی ایران (با ارتفاع ۱۷۱۰ متر از سطح دریا)، قسمت های وسیعی از چاله جازموریان، قسمت هایی از دشت رفسنجان  انار و کفهٔ نمکی سیرجان جزء این دشت ها می باشند.

۲ دشت های نیمه بیابانی: این سرزمین های نسبتاً هموار با مساحت متفاوت یا در کوهپایه ها و یا در بین ارتفاعات واقع شده اند و در طول زمان با فرسایش ارتفاعات رسوبات آبرفتی روی آن ها را پوشانده است. این نواحی به دلیل بالا بودن نسبی ارتفاع، خاک مساعد، آب های زیر زمینی غنی و پایین بودن نسبی دما از نظر کشاورزی و استقرار شهرها و روستاهای استان اهمیت زیادی دارند. مثل دشت های کوهپایه ای بافت، کوهبنان، جیرفت، بردسیر و ...

زلزله در استان کرمان

بررسی زلزله های تاریخی استان گویای این واقعیت است که زلزله هایی با قدرت تخریبی زیاد در آن به فراوانی به وقوع پیوسته است. به نقشهٔ پهنه بندی زلزله استان توجه کنید. اکثر نواحی استان در محدودهٔ تخریبی با قدرت بالا قرار دارند. در این بین، نواحی حاشیهٔ دشت لوت مثل کوهبنان، زرند،راور، شهداد، گلباف در محدودهٔ تخریبی شدید قرار دارند؛ اکثر زلزله های با شدت بیش از 5/5 ریشتر در این مناطق اتفاق افتاده اند. مثل زلزلهٔ ۵ دی ماه ۱۳۸۲ شهر بم و بروات که سبب خسارات جانی و مالی فراوانی برای این استان شد. 

آب و هوای استان کرمان

استان کرمان به دلیل گسترش در عرض جغرافیایی، اختلاف ارتفاع زیاد، نوع توده های هوایی و همچنین پهنهٔ وسیع و خشک دشت لوت در شرق استان ، آب و هوای متنوعی دارد.

الف) آب و هوای بیابانی و نیمه بیابانی: این نوع آب و هوا بیشترین وسعت را در سطح استان به خود اختصاص داده است. دشت لوت، چالهٔ جازموریان، کفه نمکی سیرجان، دشت رفسنجان  انار، راور، بم، کهنوج، منوجان، قلعهٔ گنج و ارزوئیه این نوع آب و هوا را دارند. ویژگی های آب و هوایی این مناطق را می توان به صورت زیر خلاصه کرد.
۱ طولانی بودن مدت گرما در سال که گاهی بیش از ۸ ماه طول می کشد. میانگین دمای سالانه در این نواحی بین ۱۷ تا ۲۸ درجه سانتی گراد است.
۲ کمبود بارش: میانگین بارش سالانه در این نواحی بین ۳۰ تا ۱۵۰ میلی متر متغیر بوده و در برخی از این نواحی ممکن است سالیان سال هیچ بارشی صورت نگیرد (مثل دشت لوت).
۳ وزش بادهای شدید و مداوم: این بادها به دلیل عبور از روی سطوح داغ بیابانی ؛ دمایشان بالا بوده و سبب افزایش خشکی هوا و تبخیر و تعرق شدید می شوند (تبخیر و تعرق در چاله جازموریان بیش از ۴۰۰۰ میلی متر در طی سال برآورد شده است).
۴ ساعات آفتابی زیاد: این عامل از یک طرف سبب ایجاد دماهای بالا شده ولی از طرفی دیگر می تواند به عنوان یک منبع عظیم انرژی خدادادی جایگزین سوخت های فسیلی شود، که متأسفانه به آن کمتر توجه شده است (به عنوان مثال ده سیف در حاشیهٔ دشت لوت ۳۶۰ روز آفتابی دارد).

بعضی از پژوهشگران بیابان لوت را گرم ترین بیابان کرهٔ زمین می دانند. پروفسور مونود استاد دانشگاه پاریس و یکی از کاشفان صحرای آفریقا همراه با چند نفر کارشناس ایرانی، درجه حرارت ماسه های شرق لوت را در اوایل اسفند ماه تا ۶۷ درجه سانتی گراد اندازه گیری کردند. به این ترتیب معلوم است که در ماه های تیر و مرداد در آنجا چه می گذرد! می توان حدس زد که دمای ماسه ها به ۱۰۰ درجهٔ سانتی گراد هم برسد . به طوری که اگر تخم مرغی در آن ها قرار گیرد فوری پخته شود.

ب) آب و هوای نواحی کوهپایه ای: این نوع آب و هوا در مناطق پایکوهی استان گسترش یافته است. در این مناطق به دلیل ارتفاع بیشتر و نزدیکی به کوه ها شرایط آب و هوایی مناسب تر است . میانگین بارش سالانه در این نواحی بین ۱۵۰ تا ۲۵۰ میلی متر و میانگین دمای سالانه حدود ۱۴ درجهٔ سانتی گراد است. نواحی پایکوهی بافت، رابر، کوهبنان، بردسیر و جیرفت دارای این نوع آب و هوا هستند.

ج) آب و هوای نواحی کوهستانی: این مناطق با ارتفاع بیش از ۲۵۰۰ متر از سطح دریا دارای میانگین دمای سالانه ۱۱ درجهٔ سانتی گراد و میانگین بارش در این مناطق بیش از ۲۵۰ میلی متر بوده و بارش بیشتر به صورت برف است. در این نواحی تابستان ها کوتاه و حداکثر مطلق دما در طی سال از ۳۰ درجه سانتی گراد تجاوز نمی کند.

مخاطرات طبیعی آب و هوا در استان

خشکسالی: استان کرمان درناحیهٔ خشک و نیمه خشک کشورمان واقع شده است. از ویژگی های شاخص آب و هوایی این نواحی بی نظمی در بارش و دمای زیاد است، این عوامل می تواند احتمال خشکسالی در استان را افزایش دهد.عموماً احتمال وقوع یک دورهٔ خشک و یک دورهٔ مرطوب در استان تحت تأثیر لکه های خورشیدی، هر ۱۱ سال یکبار است. اما امروزه به دلیل افزایش گازهای گلخانه ای، شدت و عملکرد دوره های خشک، به شدت افزایش یافته و سبب افت شدید آب های سطحی و زیر زمینی در استان شده است. مطالعات انجام گرفته، گویای این واقعیت است که اثرات خشکسالی های اخیر در مناطق کوهستانی استان بیشتر بوده و بسیاری از قنوات و چشمه ها که تأمین کننده آب روستاها و شهرها بوده اند، خشک شده اند. در دشت های استان به دلیل برداشت بیش از اندازه از آب های زیرزمینی، سطح آب پایین رفته و احتمال نشست ناگهانی زمین وجود دارد. مثل دشت رفسنجان و زرند.

سیل: به دلیل دگرگونی در وضعیت آب و هوایی، فقر پوشش گیاهی، بارش های رگباری به خصوص در فصل زمستان و بهار و فصلی و موقتی بودن بسیاری از رودخانه های استان ، امکان وقوع سیل در حوضه های آبریز استان وجود دارد. خطر وقوع سیل در نواحی جنوبی استان مثل ارزوئیه، رودبار، جیرفت، کهنوج، منوجان و قلعه گنج بیشتر از نواحی دیگر استان است.

سرما زدگی: یکی از مخاطرات طبیعی استان، سرمازدگی است. در برخی از سال ها به علت افت ناگهانی دما خصوصاً در فصل زمستان و بهار به وقوع می پیوندد و سبب خسارات جبران ناپذیری به کشاورزان می شود. سرمازدگی در تمامی نواحی استان امکان وقوع دارد، ولی در نواحی که اقتصاد مردم به کشاورزی وابسته است اثرات تخریبی بیشتری دارد. مثل نواحی پایکوهی و کوهستانی، دشت های رفسنجان، زرند، سیرجان، که سرمازدگی های بهاری بیشتر سبب خسارت می شوند و در نواحی جنوبی استان مثل جیرفت، رودبار، منوجان قلعهٔ گنج، بم و ارزوئیه علاوه بر فصل بهار سرمازدگی های زمستانی سبب خسارت به مرکبات و دیگر محصولات می شوند. (لازم به ذکر است که گاهی بارش تگرگ به خصوص در نواحی جنوبی استان سبب خسارات زیادی برای کشاورزان می شود.)

هجوم ماسه های روان: آب و هوای گرم و خشک، گسترش پهنهٔ بیابانی لوت در شرق استان، نبود پوشش گیاهی مناسب و اختلاف دمای زیاد سبب وزش بادهای شدید و توفان می شود. هنگام وزش باد، رسوبات نرم و دانه ریز که سطح بیابان ها و کویرها را
پوشانیده اند، به صورت ماسه های روان به حرکت در می آیند. این مسئله در اطراف دشت لوت و چالهٔ جازموریان چشمگیرتر است. خشک سالی های اخیر و مهاجرت روستاییان ساکن در نواحی بیابانی، سرعت هجوم ماسه های روان را تشدید کرده و باعث گسترش بیابان ها می شوند. حرکت ذرات ریز بیابان ها نه تنها سکونتگاه های حواشی بیابان ها را تهدید می کند؛ بلکه سبب انتشار ذرات گرد و غبار به شهرها و دیگر نواحی مسکونی استان نیز می شوند. دشت لوت بیشترین روزهای همراه با گرد و غبار را در سطح کشور به خود اختصاص داده است. ( ۱۵۰ روز در سال) که جهت مقابله با این بلای طبیعی تقویت وگسترش پوشش گیاهی، مالچ پاشی و … باید مورد توجه قرار گیرد.

بیابان های استان

بیش از 6/3 میلیون هکتار ( ۳۶ درصد) از مساحت استان را بیابان ها و کویرها دربرگرفته اند. این نواحی در شهرستان های بم،کرمان، راور ، سیرجان ، رودبار ،کهنوج و … پراکنده شده اند. بسیاری از مردم، استان کرمان را با گسترش بیابان لوت در شرق آن می شناسند. لوت به معنای برهنه، فقر پوشش گیاهی و آب است. این بیابان با وسعتی حدود ۸۰ هزار کیلومتر مربع در شرق استان واقع شده و یکی از گرم ترین بیابان های دنیاست. منطقه ای به وسعت ۳۰۰۰۰ کیلومتر مربع از آن فاقد هرگونه حیات است. عامل مسلط فرسایش در این بیابان باد است که باحرکت شن های روان سبب تغییر چهرهٔ زمین و ایجاد مناظر زیبایی مثل بزرگ ترین هرم های ماسه ای دنیا، کلوت ها، دشت های ریگی و ... شده که برخی از آن ها در دنیا بی نظیرند.

اگرچه در سطح کشور، جازموریان را به عنوان یک دریاچه فصلی می شناسند، ولی امروزه به دلیل کاهش ورودی آب، قسمت های وسیعی از آن به یک بیابان واقعی با شن های روان تبدیل شده است. یکی دیگر از بیابان های استان کفه نمکی سیرجان است که به دلیل ارتفاع کم و وجود سطوح پوشیده از نمک از خشک ترین نواحی استان بوده و سطح وسیعی از آن فاقد هر گونه پوشش گیاهی است.

منابع طبیعی استان کرمان

پوشش گیاهی استان کرمان

جنگل های استان کرمان
با توجه به میزان کم بارش، تبخیر شدید و دمای بالا از نظر پوشش گیاهی استان کرمان بسیار فقیر است. تنها در چند نقطهٔ استان کرمان که میزان ریزش باران بالاتر از ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی متر است پوشش گیاهی مناسبی وجود دارد. این مناطق عبارت اند از:
۱ نواحی سردسیری (جنگل هایکوهستانی): این نواحی بیشتر ارتفاعات جیرفت شامل(جبال بارز ، دلفارد ، بحر آسمان ) ، بم (دهبکری)، بافت (خبر) و... است. مهم ترین گونه های درختی این نواحی عبارت اند از : پستهٔ کوهی (ِبنه)،کِسور،کَهکُم، اُرس (سروکوهی) و درختچه های بادام کوهی، انجیر وحشی، مُورد (شمشاد)، اَرچِن، زرشک وحشی (زارچ)، نسترن وحشی، تمشک و در بین این درختان بوته های گَوَن، اِفدْرا، درْمِنه، سریش، آلاله، اَنغوزه، آویشن، کاکویی، کنگر، کال، گارچی، شیرین بیان (متکی) و علف فراوان به چشم می خورد .

۲ نواحی گرمسیری: وسیع ترین این جنگل ها در نواحی حفاظت شده فاریاب و کهنوج است که پوشیده از درختان کُنار ، کَهور ، کهورک ، نی ، استبرَق (کَرک) و اسکنبیل است. از دیگر جنگل های حفاظت شده طبیعی، درختان انار شیطان معروف به گُل پَرَک و در دلفارد، درخت جَگ با چوب بسیار سخت در جیرفت و عنبر آباد و درختان کَهور و کُنار به صورت پراکنده در رودبار، ریگان و منوجان وجود دارد و ناحیهٔ جنگلی دیگری از درختچه های نخل وحشی کوتاه قد در قلعهٔ گنج وجود دارد که در حصیر بافی از آن ها استفاده می شود.

پوشش گیاهی نواحی خشک
این نواحی بیشتر مناطقی با میزان بارش سالیانه کمتر از ۱۵۰ میلی متر را در بر می گیرد . که این نواحی عبارت اند از: کرمان، سیرجان، رفسنجان، بم، ریگان، نرماشیر، فهرج، قسمت هایی از شهر بابک، راور، بردسیر، زرند، انار، راین، گلباف و شهداد. به دلیل بارش کم و تبخیر زیاد، پوشش گیاهی این مناطق کم وتُنُک است. گونه های مختلف عبارت اند از درختچه های قیچ، تاغ و بوته خار شتر، خار خسک و در بعضی نواحی گون، اسپند و درمنه می رویند.

پوشش گیاهی نواحی بسیار خشک (بیابانی): قسمت های وسیعی از دشت لوت در حاشیهٔ بم، نرماشیر، شهداد، راور تقریباً خالی از گیاه است و اصولاً لفظ لوت به همین معنا است ولی در حاشیهٔ لوت درختچه های تاغ،گز،ِاستَبرَق وگیش(خرزهره) بوته های خاردار با فاصلهٔ زیاد روییده اند که به کمربند حیات مشهورند.

مراتع استان کرمان
به دلیل کمی بارش مراتع استان کرمان در بیشتر نواحی از نوع متوسط و فقیرند و مراتع خوب تقریباً در استان کرمان وجود ندارد، در نواحی سردسیری و کوهستانی بوته های درمنه، گَوَن، قیچ، کلپوره (مریم گلی) شمشاد، نسترن وحشی، بوته های خاردار خارشتر، ریواس، عَسَلان (هریشو)، زیره و شیرین بیان و سایرگیاهان دارویی می روید و در نواحی گرمسیری عمدتاً در فصل بهار علف های شور (سُمسیل)، پنیرک (شِلَک) و علف کوتاه قد، به فراوانی یافت می شود .

مرغ جیرفتی

حیات وحش استان کرمان
هدف از ایجاد پارک ملی حفاظت شده و مناطق شکار ممنوع، حفظ و بقای نسل جانوران برای آینده است . از جملهٔ این حیوانات در استان کرمان می توان به گونهٔ نادرخرس سیاه آسیایی و پلنگ در کوه های جبال بارز و بحر آسمان،یوز پلنگ آسیایی در دشت های راور و بردسیر و گونه های کَل،بز، قوچ و میش کوهی در اکثر مناطق کوهستانی ،گور خر،آهوی جبیر و بزمچه در منطقهٔ خبر و گرگ، روباه، گراز،خرگوش،کفتار، شغال وپرندگانی چون عقاب، شاهین، هد هد،کبک و تیهو به صورت پراکنده در سراسر استان دیده می شود.و گونه های در حال انقراض مانند کَمَنزیل(مرغ جیرفتی) و هوبره(که اطراف سیرجان وفاریاب) وجود دارد.

پارک ملی خَبر بافت
این منطقه با وسعتی حدود ۱۷۰ هزار هکتار در فاصلهٔ ۶۰ کیلومتری جنوب شهرستان بافت واقع شده است. حاکمیت سه نوع آب و هوا (سرد سیری، معتدل و گرمسیری) سبب تشکیل سیستم های اکولوژیک مختلف و زیستگاه های متفاوت با چشم اندازهای طبیعی متفاوت در محدودهٔ این پارک شده است. در سال ۱۳۴۱ منطقهٔ خبر و روچون در لیست پناهگاه حیات وحش و مناطق حفاظت شده کشور ثبت و در سال ۱۳۷۸ بخش اعظم آن تحت عنوان پارک ملی خبر به تصویب شورای عالی محیط زیست کشور رسید. به دلیل تنوع شرایط طبیعی، انواع گونه های گیاهی و جانوری در آن دیده می شود. در این منطقه در گذشته جانورانی همچون خرس سیاه آسیایی زندگی می کرده و غذای خود را از کندوهای عسل طبیعی و درختانی همچون زیتون، انجیر و خرما به دست می آورد، امروزه نسل آن در حال انقراض است. یا گونه هایی از گورخر ایرانی در دَق علیجان زندگی می کرده اند، نسل آن ها نیز در حال نابودی می باشد. در حال حاضر این منطقه پناهگاه جانورانی همچون پلنگ، یوزپلنگ، گرگ، گربه های دشتی، گورخر، روباه، خرگوش، کل، بز، قوچ ، آهو ، خدنگ ( نوعی راسو )، انواع مارها همچون افعی ، مارجعفری ، ماربالدار، مار شتری و … می باشد و انواع پرندگان همچون عقاب طلایی، قرقی، شاهین ، کلاغ ابلق ( کراجک ) ، زاغ نوک سیاه ، تیهو ، چکور ، بلبل و کبک در آن زندگی می کنند. گونه های گیاهی این پارک شامل کهکم، بنه، زرشک، ارس، بادام کوهی، ارچن، انار شیطان، انواع گون، درمنه، زیتون وحشی، انواع گیاهان دارویی همچون زیره، آلاله و ... است.

منابع آب استان

خشکسالی های پی در پی که بیش از ده سال طول کشیده، تأثیر منفی زیادی بر منابع آب گذاشته است.
تقسیم بندی منابع آب
منابع آب استان به دو دسته تقسیم می شوند: الف) آب های سطحی ب) آب های زیرزمینی

الف) آب های سطحی: میزان منابع آب سطحی در استان کرمان 1/8 میلیارد متر مکعب برآورد شده است که بیشترین استفاده از آن در شهرستان های جیرفت، رابر ، عنبرآباد ، رودبار ، بافت ، کهنوج و بردسیر است که مهم ترین رودهای استان کرمان نیز در این نواحی جاری اند. رودهای استان کرمان به سه دسته، دائمی، فصلی و اتفاقی تقسیم می شوند. مهم ترین و پر آب ترین رود دائمی استان، هلیل رود است که از کوه های منطقهٔ گوغربافت ،لاله زار ، رابر ، بحر آسمان دلفارد و جبال بارز سرچشمه گرفته و با طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر به تالاب جازموریان می ریزد.

سد جیرفت: اولین و بزرگترین سد مخزنی و بتونی در استان کرمان، سد جیرفت است که به وسیله متخصصان و مهندسان ایران بر روی شاخهٔ اصلی هلیل رود، در چهل کیلومتری شمال غربی جیرفت در تنگ نَراب ساخته شده است که گنجایش ۴۲۵ میلیون متر مکعب آب را دارد. از دیگر رودخانه های مهم استان می توان رود شور رفسنجان، تنگوئیه سیرجان، نساء بم، آبدر شهر بابک، حسین آباد راین و... را نام برد.

آبهای راکد استان: مهم ترین حوضهٔ آبریز استان، جازموریان در جنوب شرق استان است که بین کوه های مرکزی استان شامل ارتفاعات بافت، بحر آسمان، جبال بارز در شمال و کوه های بشاگرد در جنوب قرار دارد که بر اثر تبخیر زیاد آب کمی دارد و وسعت آن بین ۱۶ تا ۱۸ هزار هکتار متغیر است و در بعضی سال ها به صورت باتلاقی و در بعضی مواقع کاملاً خشک می شود . از دیگر آب های راکد استان می توان کفهٔ نمکی سیرجان را نام برد که در غرب این شهرستان واقع شده است.
ب) آب های زیر زمینی: سفره های آب زیرزمینی را هم می توان به دو دسته تقسیم کرد:
١ سفره های آزاد: لایه آب دار بر روی سنگ نفوذ ناپذیر قرار دارد و بخشی از رسوبات روی سنگ نفوذناپذیر از آب پر شده که به آن منطقه اشباع می گویند و سطح بالای منطقه اشباع، سطح ایستابی است که چشمه ها، قنات ها، چاه های عمیق و نیمه عمیق از این سفره ها تغذیه می شوند و بیشترین بهره برداری آب در استان کرمان از این نوع سفره هاست. امروزه با حفر بی رویهٔ چاه های عمیق بسیاری از چشمه ها و قنات ها خشک شده اند؛ مثلاً در نواحی شمالی و شمال غربی استان در اطراف سیرجان، رفسنجان، کرمان و زرند براثر برداشت بی رویه، عمق دسترسی به آب به صورت خطرناک و باورنکردنی افت کرده است. در بعضی نواحی عمق چاه های عمیق به بیش از ۲۵۰ متر می رسد.
٢ سفر ههای تحت فشار: این نوع سفره های آب عمدتاً در حوضه جیرفت قرار دارند. وقتی آب بین دو لایه نفوذ ناپذیر قرارگیرد و سطح آن بالاتر از محل خروج آب باشد، آب با سرعت زیادی از زمین فوران می کند. به این نوع چاه ها آرتزین نیز می گویند. چاه آرتزین روستای چمن جیرفت از معروف ترین آن هاست که در ابتدای حفر دبی آن ۲۰۰ لیتر در ثانیه بوده است و تا ارتفاع ۱۸ متر از سطح زمین فوران می کرده است، ولی در حال حاضر فوران ندارد .

منبع : gardesh.info