جغرافیای انسانی استان مازندران
تقسیمات سیاسی استان
استان
مازندران در شمال کشور جمهوری اسلامی ایران هجدهمین استان از نظر وسعت در
کشور محسوب می گردد. دریای خزر در شمال، استان های تهران، سمنان، البرز و
قزوین، در جنوب و استان های گیلان و گلستان به ترتیب در غرب و شرق استان
قرار دارند.
استان مازندران بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای ۱٩
شهرستان به نام های آمل، بابل، بابلسر، بهشهر، تنکابن، عباس آباد، جویبار،
چالوس، رامسر، ساری، سوادکوه، قائم شهر، گلوگاه، محمود آباد، نکا، نور،
نوشهر، فریدونکنار و میاندورود، ۵۲ شهر، ۴۶ بخش و ۱۱۷ دهستان می باشد.
فهرست شهرهای استان مازندران
| شهرهای مهم |
 |
آمل | |
بابل | |
بهشهر | |
تنکابن | |||||||||
|
چالوس | |
رامسر | |
ساری | |
قائم‌شهر | |||||||||
|
محمودآباد | |
نکا | |
نور و علمده | |
نوشهر | |||||||||
|
||||||||||||||||
|
آب‌اسک | |
آری | |
آغوزبن | |
آکند و پنبه‌زارکتی | |||||||||
|
آلاشت | |
آهنگرکلا | |
آهودشت | |
آهی‌محله | |||||||||
|
آیت‌محله | |
ابوخیل‌ارطه | |
اتاقسرا | |
اجوارکلا | |||||||||
|
احمدآباد کلیج | |
ازباران | |
اسب‌چین | |
اسبوکلا | |||||||||
|
اسرم | |
اسکنده و وازیک | |
اسکومحله | |
اسلامآباد ساری | |||||||||
|
اسلامآباد ساری | |
اطرب و بهزادکلا | |
الله‌رودبار | |
الله‌شاه | |||||||||
|
المشیر | |
امیرآباد | |
امیرکلا و کاردیکلا | |
امین‌آباد | |||||||||
|
انارمرز | |
اندیکلا | |
اوجاک | |
اوجامحله | |||||||||
|
اوجی‌آباد | |
اوزکلا | |
اهلم و آزادمون | |
ایرا | |||||||||
|
ایزدشهر و آکام شهر | |
بابل‌پشت | |
بابلسر و دریاکنار | |
بادله | |||||||||
|
باشاکلا | |
بالا‌احمد‌چاله‌یی | |
بالا‌با‌زیار | |
بالاده‌نور | |||||||||
|
بالامیرکلا و گاوانکلا | |
بایع‌کلا | |
با‌یی‌کلا | |
برجنده و شرفتی | |||||||||
|
برسمنان و کمانگر | |
بریجان و اومال | |
بزمین‌آباد | |
بلده‌نور | |||||||||
|
بنفشه‌ده | |
بورخیل و ایوک | |
بوله کلا و درویش خیل | |
بهنمیر | |||||||||
|
بیشه‌سر | |
بیشه‌کلا | |
پاشاکلا | |
پاشاکلا | |||||||||
|
پابین احمد چالی پی | |
پل‌سفید | |
پلور | |
پنبه‌چوله | |||||||||
|
پوست‌کلا | |
پول | |
پهناب | |
پیچا‌کلا | |||||||||
|
پیشنبور (کلاردشت) | |
تیرتاش و لمراسک | |
تیر کلاه و ماچک پشت | |
تیله‌‌نو | |||||||||
|
جوربند | |
جویبار | |
چاری | |
چالکرود | |||||||||
|
چالکش (عظیمیه) | |
چفته‌کلا | |
چلندر | |
چمستان | |||||||||
|
حاجی‌کلا بزرگ | |
حسین آباد و لاله مرز | |
حسین‌آباد لیتکو | |
حمید‌آباد | |||||||||
|
خانه دریا ملاکلا | |
خرم‌آباد (ساری) | |
خرما‌کلا | |
خزر‌‌آباد | |||||||||
|
خشت‌سر | |
خشرودپی | |
خشکرود | |
خطیر کلا و باغدشت | |||||||||
|
خلیل‌محله | |
خورشید | |
خیرود کنار و سیدعلی کیا | |
خیرود مزگاه | |||||||||
|
دابو و مرزنگو | |
دارابکلا | |
دامیر بالا و پایین | |
دراز‌کلا | |||||||||
|
درزی‌کلا | |
درونکلا شرقی | |
درونکلا غربی | |
دنگپیا | |||||||||
|
دونه‌سر | |
دونه‌چال | |
دینان | |
دیوا | |||||||||
|
دیوکلا | |
رستم‌رود | |
رستم‌کلا | |
رکابدارکلا | |||||||||
|
رکنی‌کلا | |
رمنت | |
رودبار و اورطشت | |
رودبست و گاوزن محله | |||||||||
|
روشن‌آباد | |
ریحان آباد و ولمازو | |
رینه لاریجان | |
زاغمرز | |||||||||
|
زاهدکلا و اوکسر و اسبوکلا | |
زرگر محله و آرادکلا | |
زرندین | |
زوارده (احمد کلا) | |||||||||
|
زید‌سفلی | |
زیر‌آب | |
سائیج‌محله | |
سارو و پسند | |||||||||
|
سرخرود | |
سرخکلا | |
سروکلا | |
سعادت‌آباد | |||||||||
|
سفید‌تمشک | |
سلطان‌محمد‌طاهر | |
سلمان‌شهر | |
سلیاکتی | |||||||||
|
سمکنده | |
سنگتاب | |
سنگ‌تراشان | |
سنگده | |||||||||
|
سوته | |
سورک | |
سید‌محله | |
شاه‌کتی | |||||||||
|
شرف‌دار‌کلا | |
شوبکلا | |
شورکا | |
شومیا | |||||||||
|
شهرک صنعتی‌آمل | |
شهنه‌کلا | |
شیر‌گاه | |
شیرود | |||||||||
|
صفرخیل و سیارکلا | |
صلاح‌الدین‌کلا | |
طارسی‌کلا و شیخ‌گلی | |
طبقده | |||||||||
|
طوقدار | |
طوله‌سرا | |
علیکلاآهی | |
عباس‌آباد تنکابن | |||||||||
|
عبدالله آباد | |
عرب‌خیل | |
عزت و منوچهر کلا | |
عزیزک | |||||||||
|
علویکلا | |
علی‌آباد عسکر‌خان | |
فرم | |
فریدونکنار | |||||||||
|
فولاد‌کلا | |
فیروز‌کلا | |
فیروز‌کنده | |
قائمیه | |||||||||
|
قادیکلای بزرگ | |
قراخیل | |
قرتیکلا | |
قلعه پایان و سنگ کیاسر | |||||||||
|
قلعه‌سر | |
قلعه‌کش | |
کاردگر محله و شیرمحله | |
کاظم‌بیگی | |||||||||
|
کترا | |
کتی‌لته | |
کجور | |
کردکلا و کوهی خیل | |||||||||
|
کریم‌کلا | |
کشتلی | |
کشک‌سرا | |
کشکو | |||||||||
|
کلار‌آباد | |
کلاردشت | |
کلاگر‌محله | |
کلوده | |||||||||
|
کله‌بست | |
کله‌مرز‌رودپشت | |
کله‌نو | |
کلیج‌خیل | |||||||||
|
کلیکسر | |
کمانگر‌بر سمنان | |
کمانگر کلا | |
کمیشان | |||||||||
|
کندلوس و میخساز | |
کنس‌مرز | |
کوکده | |
کوهستان و اسباب سر | |||||||||
|
کیاسر | |
کیا‌کلا | |
گاوانکلا | |
گناب | |||||||||
|
گیله‌کلا | |
لاریم و پائین زرین کلا | |
لشتو و لزرین | |
لیماچ | |||||||||
|
ماکران | |
ماهفروجاک | |
محمدآباد دودانگه | |
مرزن‌آباد | |||||||||
|
مرزنکو | |
مرزیکلا | |
معلم‌کلا | |
ملا کلا و خانه دریا | |||||||||
|
ملک‌خیل | |
موزیکله و کپورچال | |
مهدی‌رجه | |
میانگله و چناربن | |||||||||
|
میخران | |
میخساز و کندلوس | |
میرود‌پشت | |
میناک | |||||||||
|
ناحیه | |
نشارود | |
نعمت‌آباد | |
نوا | |||||||||
|
نوائی‌محله | |
نوذرآباد | |
نوشیروان‌کلا | |
نیاک | |||||||||
|
وانا | |
ورسک | |
ورمتون | |
وسطی‌کلا (آمل) | |||||||||
|
وسطی‌کلا (قائم شهر) | |
ولشکلا | |
ولوجا | |
ولو‌کلا | |||||||||
|
ولی‌آباد | |
ولیک‌رودپشت | |
هچیرود | |
هریکنده | |||||||||
|
هشتل | |
هلیدشت | |
یمچی‌متوریچ | |
یوش | |||||||||
|
سوادکوه | |||||||||||||||
شیوه های زندگی در استان
تاریخچۀ سکونت
زمان برپایی و شکل گیری اولین روستاها
به آغاز عصر نوسنگی بر می گردد. از بررسی های به عمل آمده از غار کمربند و
هوتو در شهرستان بهشهر، مشخص می شود که شرایط زندگی انسان به دورهٔ پارینه
سنگی بر می گردد. در این دوره، ابتدا در کوهپایه ها به
شکار و گردآوری خوراک می پرداختند و به جهت امنیت در غارها زندگی می کردند.
مردم
این سرزمین مانند بعضی از مردم ساکن فلات ایران، توانستند چارپایان را
اهلی کرده و به تدریج به سمت دره ها و جلگه ها روی آوردند و با شروع
کشاورزی در زندگی خود تحولی ایجاد کردند. در گذشتهٔ نه چندان دور، شیوهٔ
کوچ نشینی در استان مازندران رواج داشته است، ولی امروزه مردم کوچ نشین
شیوهٔ زندگی روستایی را انتخاب کرده اند. امروزه دو نوع شیوهٔ زندگی در
استان مازندران وجود دارد: زندگی روستایی، زندگی شهری.
زندگی روستایی:
شکل گیری و نوع زندگی روستایی در استان تحت تأثیر عواملی از قبیل: آب و
هوا، پوشش گیاهی، خاک، شرایط زیستی و فرهنگی، فعالیت های اقتصادی و
توانمندی های محیط اطراف می باشد. مساکن از نظر شکل، از نوع پراکنده است که
علت آن وجود آب و هوای مساعد، آب فراوان و خاک مناسب می باشد. شناسایی و
تعیین مرز خانه های روستایی با مزارع و یا روستاهای اطراف به راحتی امکان
پذیر نیست. در سال های اخیر به علت تخریب و قطع درختان جنگلی و تبدیل آن به
زمین کشاورزی، سبب شد تا این زمین ها به صورت قطعه قطعه درآید. هر چه از
جلگه به سمت دامنهٔ کوه ها پیش رویم به دلیل تغییر شیب زمین، تراکم مساکن
روستایی افزایش یافته و شکل روستاها نیز از پراکنده به متمرکز تغییر می
یابد. در برخی مکان ها، خانه های روستایی در مزارع و باغات شکل می گیرد که
به آنها « خانه باغ » می گویند. نوع مصالح ساختمانی روستاها تابع عواملی
چون: محیط طبیعی و جغرافیایی، قدرت و توان اقتصادی مردم، امکانات حمل و نقل
و نزدیکی روستاها و شهرها تغییر کرده است.
مساکن روستایی مازندران: مساکن روستایی در مازندران با وجود تشابهات ظاهری، از تنوع زیادی برخوردار است. دلایل این تنوع عبارت اند از: شرایط آب و هوایی، وضعیت توپوگرافی، نوع مصالح در دسترس، نوع معیشت و کارکرد اقتصادی خانوار. معمولاً سقف مساکن روستایی با توجه به محیط اطراف آن تعیین می شود که با توجه به آب و هوای استان مازندران که مرطوب و بارانی است از نوع شیروانی است. شکل و نوع ساخت مسکن در روستاهای مازندران در طی دهه های اخیر تغییرات زیادی کرده است. مواد و مصالح ساختمانی این خانه ها تا حدّ زیادی به محیط اطراف آن بستگی دارد. به عنوان مثال، اغلب در مناطق کوهستانی و سرد از سنگ و در مناطق جنگلی، از چوب استفاده می شود.
منابع درآمد روستاییان مازندران: اقتصاد استان مبتنی بر
سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات است. مهم ترین فعالیت روستاییان در مازندران
در بخش کشاورزی است. البته یکی از بخش هایی که در سال های اخیر رواج پیدا
کرده، بخش خدمات است.
به دلیل شرایط مناسب آب و هوایی، خاک حاصلخیز
آبرفتی و دمای مناسب، انواع محصولات کشاورزی کشت می شود. مهم ترین محصولات
زراعی استان مازندران شامل: برنج، گندم و جو، دانه های روغنی و انواع
مرکبات است. به غیر از فعالیت های یادشده، فعالیت هایی مانند: زنبورداری،
صید ماهی، صنایع دستی شامل: قالی بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، ظروف سفالی و
حصیری در استان دیده می شود.
یکی از مسائل استان مازندران در بخش
کشاورزی این است که در فصولی که فعالیت های کشاورزی امکان پذیر نیست
کشاورزان با بیکاری فصلی مواجه اند. در این زمان، عده ای به سمت فعالیت های
دیگر مانند: صنایع دستی، روی می آورند که در تأمین مخارج خانواده سهم به
سزایی دارد.
زندگی شهری: شکل و
چهرهٔ شهرهای استان مازندران با تأثیرپذیری از موقعیت جغرافیایی، شرایط
اقلیمی، موقعیت و شرایط اقتصادی آنان تغییر می کند. وجود شرایط طبیعی مساعد
به خصوص در بخش جلگه ای سبب شد تا از تراکم شهری بیشتری برخوردار شود.
وجود آب فراوان و خاک حاصلخیز در این بخش شرایطی را فراهم آورده تا شهرهای
زیادی با فواصل کم از یکدیگر به وجود آید. هر چه از بخش جلگه ای به طرف
کوهپایه پیش رویم از تراکم سکونتگاه های شهری کاسته می شود.
بسیاری از
شهرهای کنونی نتیجه رشد و گسترش روستاهای بزرگ و کوچکی است که در گذشته از
جمعیت و وسعت کمی برخوردار بودند ولی به علت شرایط طبیعی و جغرافیایی،
عوامل اجتماعی و فرهنگی، مذهبی و اعتقادی، ارتباطی و بازرگانی با گذشت زمان
توسعه و گسترش پیدا کردند. گسترش فیزیکی شهرها در دهه های اخیر به دلیل
افزایش جمعیت در مرکز شهر و مهاجرت از روستاها به شهرها بوده است.
موقعیت شهرهای استان مازندران: بیشتر شهرهای
استان بر روی رسوبات آبرفتی قرار گرفته اند. شهرستان های گلوگاه تا بابل با
فاصلهٔ کمی از دریا قرار داشته و شهرهای بابلسر تا رامسر در نزدیکی ساحل
دریا شکل گرفته اند. برخی از این شهرها از نظر ارتفاع، بالاتر و برخی دیگر
پایین تر از سطح دریای آزاد قرار دارند. بالاترین ارتفاع را کیاسر با ۱۲۹۴ +
متر و پایین ترین ارتفاع را بابلسر با ۲٢ - متر دارد.
نقش شهرهای استان: اکثر شهرهای استان از نظر
کارکرد، دارای نقش های خدماتی، اداری، تجاری اند. به عنوان مثال: نقش
سیاسی اداری شهر ساری، نقش تاریخی شهرهای آمل، ساری، بهشهر، نقش تجاری و
خدماتی شهر بابل، نقش صنعتی شهر قائم شهر، ارتباط آبی بندر نوشهر و نقش
گردشگری شهرهای رامسر، چالوس و بابلسر.
جمعیت استان
در سرشماری سال ۱۳۸۵ ، جمعیت استان 2/922/432 بوده است و
بر اساس نرخ رشد جمعیت، در سال ۱۳۸٩ ، جمعیت استان مازندران بالغ بر
۳۰۳۷۴۰۳ نفر می باشد که تقریباً 4/5 درصد جمعیت کل کشور را شامل می شود. از
این تعداد 50/2 درصد را مردان و 49/8 درصد را زنان تشکیل می دهند.
تراکم نسبی جمعیت کشور در سال ۱۳۸۵ معادل 46/2 نفر در
هر کیلومتر مربع بوده حال آنکه این تراکم در استان مازندران برابر ۱۲۳ نفر
در هر کیلومتر مربع بوده است. استان مازندران پس از استان های تهران و
گیلان، سومین استان پرتراکم از نظر جمعیت به شمار می رود. عوامل مؤثری در
تراکم زیاد جمعیت در استان دخالت دارند که عبارت اند از: آب و هوای مناسب و
معتدل، آب فراوان و خاک حاصلخیز آبرفتی، کشاورزی پررونق، دریای خزر و
رودهای دائمی و راه های ارتباطی زیاد.
جمعیت شهری استان 53/2 درصد و جمعیت روستایی آن 46/8
درصد می باشد. توزیع جمعیت استان در شرایط موجود با ویژگی های جغرافیایی
همخوانی ندارد.
مهاجرت
مهاجرت در استان مازندران به دو صورت، خارج استانی (مهاجرفرستی) (مهاجرپذیری) و داخل استانی انجام می گیرد.
جابه جایی داخل استانی به دو صورت کلی انجام می شود:
۱ تغییر مکانی جمعیت از یک شهرستان به شهرستان دیگر
۲ تغییر مکانی جمعیت در داخل یک شهرستان
لازم به ذکر است که این مهاجرت ها به شکل های مختلف دیگری نیز انجام می شود که عبارت اند از:
از یک روستا به روستای دیگر، از روستا به شهر، از شهر به روستا، از شهر به شهر.
به طور کلی علل مهاجرت به استان مازندران به ترتیب عبارت اند از:
پیروی
از خانوار، تحصیل، جستجوی کار، انتقال شغلی و بقیه موارد است.بیشترین
مهاجرین ورودی به استان از استان های سمنان، سیستان، قزوین، قم، تهران،
خراسان رضوی و گیلان است. هم اکنون روند جابه جایی در داخل استان بیشتر از
روستاهای کوچک به روستاهایی دارای قابلیت و توان های محیطی صورت می گیرد.
همچنین از روستاها به شهرهای کوچک و بزرگ تر نیز ادامه دارد. در سال های
اخیر مهاجرت از شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ مانند: ساری، بابل، آمل و قائم
شهر بیشترین مهاجرین را در سال ۱۳۸۵ داشته است. مهاجرت به خارج از استان در
استان مازندران بیشتر به استان های تهران، گیلان، سمنان، گلستان و خراسان
انجام می گیرد. از جمله گروه های مهاجری که از زمان های گذشته به استان
مازندران کوچ کرده اند عبارت اند از: کردهای کردخیل نور، کردمحله جویبار،
زاغمرز بهشهر.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.